Czynniki wpływające na rozwój uzależnienia

 Jeszcze trudniej jest odpowiedzieć na pytanie dotyczące przyczyn uzależ­nienia od alkoholu, bowiem mechanizmy jego powstawania nie zostały jesz­ cze dobrze poznane. Aktualnie przyjmuje się, że mamy do czynienia z czyn­nikami społecznymi, psychologicznymi i duchowymi nakładającymi się na podłoże biologiczne.

Chcesz się dowiedzieć czy to już alkoholizm?: Czym jest alkoholizm?

 Jest faktem niekwestionowanym, że na szybkość powstawania uzależnie­nia istotny wpływ wywiera stopień dojrzałości organizmu, a szczególnie ośrod­kowego układu nerwowego (głównie mózgu). Z badań wynika, że znaczącą rolę odgrywa tu wiek, w którym rozpoczyna się intensywne picie alkoholu.
Pijąc intensywnie przed 20 rokiem życia, można uzależnić się już po kilku miesiącach, między 20 a 25 rokiem życia potrzeba na to średnio ok. 3-4 lata, a po 25 roku życia okres uzależniania się trwa kilka, a nawet kilkanaście lat

 Badania rodzinne (bliźniąt, rodzeństwa naturalnego Biologiczne i dzieci adoptowanych) pozwalają przypuszczać, że biologiczne czynniki genetyczne odgrywają pewną rolę w powstawaniu uzależnienia od alkoholu. Już w latach czterdziestych usiłowano wyodrębnić tzw. alkoholizm rodzinny, który rozpoznawano u osób posiadających krewnych nadużywających alkoholu. Nie ulega natomiast wątpliwości, że dziedziczeniu podlega biologiczne (biochemiczne) podłoże, na którym może rozwinąć się uzależnienie. Możliwe j est odzie4ziczenie pew­nych predyspozycji do uzależnienia. Jednocześnie można spotkać badania, z których wynika, że u ok. 60% osób uzależnionych od substancji chemicz­nych, nie znaleziono w rodzinie przypadków uzależnienia.
W ostatnich latach pojawiły się doniesienia naukowe będące relacjami z badań nad identyfikacją genów, które mogłyby być odpowiedzialne za po siadanie predyspozycji do uzależnienia. Badania te łączą występowanie uzależnienia od alkoholu m.in. z genami zlokalizowanymi w chromosomie 13, w chromosomie Y oraz z genem kodującym jeden z receptorów* dopaminowych*'. Podejmowane są nawet próby wykorzystywania tych informacji dla celów profilaktycznych (badanie dzieci i ostrzeganie o predyspozycjach biologicznych do uzależnienia). Dotychczas są to jednak tylko próby.
Łatwo natomiast zaobserwować, że reakcje na alkohol mogą być różne. Niektóre osoby odczuwają po jego wypiciu przyjemność i odprężenie a inne czują się źle. Badania wykazały, że u 30-40% Azjatów po spożyciu pojawia się zaczerwienienie twarzy, nudności i ból głowy. Zrozumiałe jest więc, że jedni będą dążyli do powtarzania, przy pomocy alkoholu, przyjemnych dla siebie stanów a inni (w tym wspomniani wyżej Azjaci) będą starali się nie pić. Różne reakcje na alkohol wynikają z biochemicznej odmienności organizmów i wiążą się m.in. ze zróżnicowaniem uczestniczących w spalaniu alkoholu enzymów dehydrogenazy aldehydowej (ALDH)’**. U osób, które posiadają enzymy ALDH o słabych możliwościach rozkładania — aldehyd nie jest metabolizowany w stopniu wystarczającym. Będąc w nadmiarze łączy się on z obecnymi w organizmie związkami (aminami biogennymi) i powstają alkaloidy wywierające silne działanie na czynność ośrodkowego układu nerwowego.
Nowo powstałe związki (pochodne tetrahydroizochinoliny - TIQ i tetrahy-drobetakarboliny — THBC oraz salsolinol — SAL) odgrywają prawdopodobnie ważną rolę w powstawaniu uzależnienia od alkoholu. Poprzez swoje działanie wyzwalają bowiem potrzebę picia alkoholu, który zmienia samopoczucie.
Mechanizm tego zjawiska polega na drażnieniu przez nie struktur mózgu określanych jako „układ nagrody” albo układ „pozytywnego wzmocnienia” (umiejscowionych w rejonie bocznego podwzgórza, obszarów limbicznych i pnia mózgu). Drażnienie tych obszarów wywołuje u zwierząt wyraźne objawy przyjemności i dążenie do powtórzenia drażnienia po to, aby ponownie odczuć przyjemność. Potwierdzeniem tych obserwacji jest fakt, że również osoby, którym wszczepiono elektrody w celach diagnostycznych lub leczniczych odczuwały błogostan, odprężenie i poprawę nastroju podczas drażnienia niektórych obszarów mózgu.

Czytaj więcej o przyczynach alkoholizmu: Jakie są przyczyny alkoholizmu

Przyczyny psychologiczne alkoholizmy

 Mechanizmy, które warunkują zachowania człowieka, są ściśle związane z jego cechami osobowości.
Dotyczy to każdego, a więc również alkoholików. Nie wszyscy jednak wiedzą, że większość demonstrowanych przez alkoholików zachowań wynika z niedojrzałości emocjonalnej.
Proces dojrzewania (kształtowania się) osobowości jest wypadkową wpły­wu zarówno czynników wewnętrznych jak i zewnętrznych (całkowicie nie­ zależnych od jednostki). Z tego też powodu nieprawidłowy jego przebieg nie może być nigdy traktowany jako przejaw złej woli bądź jako wina osoby emocjonalnie niedojrzałej.
Osoby niedojrzałe mają znacznie więcej niż inni problemów z pokony­waniem różnorodnych trudności życiowych. Często potrzebują do tego „pod­ pórek”. Dla jednych taką podpórką będą leki, a dla innych znacznie łatwiej dostępny alkohol. W początkowym okresie picia ułatwia on funkcjonowa­nie, ale jednocześnie zaburza, a nawet uniemożliwia dojrzewanie czyli proces prawidłowego kształtowania się osobowości i utrwalania się korzystnych dla człowieka cech. Stąd wśród alkoholików (ale nie tylko), nietrudno jest spotkać czterdziesto- czy pięćdziesięciolatka, którego reakcje i zachowania niewiele różnią się od tych, które obserwujemy u jego syna czy córki.
Od alkoholu uzależniają się bardzo różni ludzie, ale w ostatecznym rozrachunku wszystkie te osoby stają się do siebie podobne. Prawie wszystkie ofiary uzależnienia od alkoholu demonstrują okresowo.zachowania określane jako destruktywne i antyspołeczne. Natomiast kiedy alkohol przestaje działać, przykładnie wywiązują się z roli rodzica, małżonka czy pracownika.
Do cech, które obok niedojrzałości emocjonalnej spotykane są często u alkoholików należą m.in. nadmierna zależność, mała odporność na frustrację (niemożność realizacji dążeń spowodowana przeszkodą zewnętrzną lub wewnętrzną), trudności w wyrażaniu uczuć, wysoki poziom niepokoju w relacjach interpersonalnych (międzyludzkich), poczucie izolacji, niska samoocena bądź poczucie wielkości, perfekcjonizm, zmienny stosunek do autorytetów, poczucie winy itp.

Zdaniem wielu badaczy, alkohol traktowany jest przez osoby z predyspozycjami do uzależnienia (przez potencjalnych alkoholików) jako środek ułatwiający im funkcjonowanie oraz łagodzący egzystencjalny „ból istnienia”. U tych osób wytwarza się z czasem mechanizm „błędnego koła”. W miarę rozwoju uzależnienia alkohol, będący źródłem pozytywnych stanów emocjonalnych, zaczyna stopniowo wypierać dotychczasowe źródła tych stanów. Coraz częściej zdarza się, że stany pozytywne następują bezpośrednio po uśmierzeniu (przy pomocy alkoholu) stanów negatywnych. Te ostatnie mają coraz większy związek z piciem i jego konsekwencjami. Słabnąca odporność na negatywne stany emocjonalne jest „wspierana” alkoholem. Alkohol staje się więc stopniowo najpoważniejszym, a niekiedy jedynym, źródłem osiągania wszelkich pozytywnych stanów emocjonalnych.
Genezę uzależnienia od alkoholu usiłują wyjaśnić różne teorie psychologiczne. Według niektórych psychoanalityków uzależnienie może wynikać np. z podświadomych tendencji do samozniszczenia, inni natomiast dopatrują się wpływu tzw. konflikty wewnętrznego między popędami zależności a bodźcami agresji. Teoria uczenia przyjmuje, że alkoholizm jest wyuczoną reakcją na niektóre bodźce oraz wyuczonym sposobem radzenia sobie z przykrymi stanami uczuciowymi. Teoria zachowania zalicza nadużywanie alkoholu i uzależnienie do zjawisk z kręgu dewiacji. Inni traktują alkoholizm jako objaw przewlekłej choroby emocjonalnej (Keller) bądź